آداب سفر از دیدگاه اسلام

آداب سفر

هموطنان عزیز در تعطیلات به سفرهای مختلف می روند ، چه سفرهای دیداری و صله رحم ، چه زیارت و تفریحات سالم که تمامی این سفرها پسندیده است.

از این رو نگاهی به آداب سفر از دیدگاه اسلام و معارف اسلامی می اندازیم تا سفرهایمان خداپسندانه و مطابق این معارف صورت گیرد.

سفر وسیله شناخت است، هم شناختِ خود، هم شناختِ دیگران. چون رنجها و سختیهای مسافرت و حالتهای فوق ‏العاده، جوهره انسان را می‏نمایاند و خصلتهای درونی بروز می‏کند. حتی انسان میزان تحمّل و مقاومت و کاردانی و تجربه خود را هم در سفر به محک می‏تواند بزند.
از جمله سفرهای پسندیده، مسافرت به شهرهای مذهبی و زیارتگاه ها و دیدن اماکن تاریخی و دیدار با بزرگان و شخصیت های علمی و اخلاقی است.

امام صادق(علیه السّلام) در حدیثی فرموده است:

مسافرت باید برای یکی از این سه امر باشد:
۱ ـ تهیه توشه آخرت
۲ ـ تأمین معاش و زندگی
۳ ـ لذّت مباح و تفریح غیر حرام۱

بنابراین، در سفرها باید آدابی را که از پیشوایان دین نقل شده است، به عنوان رهنمود گرفتن از مکتب، رعایت کرد.

فواید سفر :

نگاهی به مجموعه روایات اسلامی، نکاتی را به عنوان «آداب سفر» به ما می‏آموزد که مهمترین آنها، آموختنِ «آیین همراهی و همسفری» است.

فواید مسافرت بسیار است. کسب تجربه و پخته شدن، آشناییها و ارتباطات جدید، از آن جمله است.

تأکید شده است که پیش از سفر، همسفر مناسبی پیدا کنید ، در اسلام مسافرت تنهایی مکروه است.

رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) از سه کس مذّمت کرده است:

یکی آنکه غذایش را تنها می‏خورد.
یکی آنکه در خانه‏ای تنها می‏خوابد.
سوّم آنکه تنها به مسافرتهای دور و دراز می‏رود.

فهرستی از آداب سفر طبق معارف دینی :

۱.خداحافظی کردن از خانواده و بستگان از سوی مسافر، بدرقه کردن کسی که به سفر می‏رود، از سوی اهل خانه و بستگان.

۲.خواندن دو رکعت نماز، دعا کردن و جان و مال خانواده را به خدا سپردن و بر او توکل کرد.

۳ . شروع کردن سفر با «صدقه»، جهت سلامتی و رفع و دفع بلاها.

۴.خواندن این دعا: «بسم اللّه‏، آمَنتُ باللّه‏، توکّلتُ عَلَی اللّه‏، ماشاءَ اللّه‏، لا حولَ و لا قوَّه الاّ باللّه‏.»

۵. برداشتن عصا، یا وسیله‏ای جهت دفع شرّ و خطرات احتمالی و حمل ابزار دفاعی.

۶. همراه داشتن مسواک و شانه و لباس و ظرف.

۷.همراه برداشتن مواد غذایی و خوراکهای مورد نیاز و رهتوشه سفر.

۸. همراه داشتن داروهای مورد نیاز، سوزن، نخ، طناب و زیرانداز.

۹. رعایت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت.

۱۰.در سفر، بار بر دوش دیگران نبودن، خرج خود را به گردنِ دیگران نینداختن.

۱۱.مراعات حال همسفر، در صورتی که خسته یا مریض باشد.

۱۲.گوش کردن به حرف بزرگترها.

۱۳.همکاری در کارها، برعهده گرفتن کارهای سنگین در مسافرت.

۱۴.مواظبت بر خواندنِ نماز در اول وقت.

۱۵.مشورت با همسفران در انجام کارها و تصمیم‏گیریها.

۱۶.پس از سفر، نقل نکردن سختیها و ناملایمات مسافرت.

۱۷.در بازگشت از سفر، برای اهل خانه، هدیه و سوغات آوردن

۱۸.هنگام مراجعت از مسافرت به وطن، خدا را شکر کردن و بر نعمتِ سلامتی، حمد کردن.

برای تک تک آنچه یاد شد، احادیث مکرری در متون دینی آمده است که مجال طرح آنها نیست

به فرموده حضرت رضا(علیه السّلام) :

«هر امامی بر گردن دوستان و پیروانش، عهد و پیمانی دارد. از جمله اموری که وفای به این عهد و پیمان است، زیارت قبور ائمه است.»۳
امید است که هر جا باشید، چه در سفر و چه حضر، ایامی خجسته و روز و شبی پربرکت داشته باشید.
«سفر آخرت»، سفر دیگری است که همه در پیش داریم.
آن هم آداب و شرایط و پیش‏نیاز و تهیه مقدمات و رهتوشه لازم دارد که موضوعی جداست و نیازمند نگاهی دوباره و جدّی.
ما … همه مسافریم، و نیازمند آمادگی برای آن «سفر بی‏بازگشت».
علی(علیه السّلام) ، رهتوشه آن سفر را «تقوا» می‏داند.

پی نوشت :

۱ ـ اِنّ العاقلَ لا یکونُ طاعِنا الاّ فی تَزوّدٍ لِمعادٍ، او مَرَمّهٍ لِمَعاشٍ، اَوْ لذّهٍ فی غیرِ محرّمٍ (مکارم‏الاخلاق، طبرسی، ص ۲۴۰).
۲ ـ از جمله در کتابهای: مکارم‏الاخلاق، ص ۲۴۰؛ محاسن برقی، ص ۳۴۵؛ بحارالانوار، ج ۷۳ (بیروت)؛ سفینه البحار، ج ۱، واژه سفر؛ میزان الحکمه، ج ۴، ص ۴۶۷.
۳ ـ اِنّ لِکلّ امامٍ عهدا فی عُنُقِ اولیائه و انّ مِن تمام الوفاء بالعهد زیاره قبورهم (محجه البیضاء، ج ۴، ص ۴۵).

آداب سفر از دیدگاه اسلام - بعثت