نکات سفر به کویر
مشخصات یک راهنمای خوب
راهنما باید به موقعیت جغرافیایی منطقه – مسیر جاده ها – محل چشمه های آب – عوارض طبیعی مانند تپه ها، کوهها، دریاچه نمک، بندریگ و فاصله بین آنها آگاه باشد.
تسلط بر زمین شناسی و توپوگرافی منطقه – پستی و بلندی هایی که بر اثر سیل ایجاد می شود(در کویر سیل هم می آید!) برای راهنما اهمیت دارد. در نقاط پست ممکن است خاک به حدی گل شود که عبور ماشین غیرممکن شود و یا ماشین در گل بماند.
تسلط به شیمی خاک و شیمی دریاچه ویژگی دیگر راهنماست. این تسلط باعث آسودگی خاطر در مواقع حرکت روی سطح دریاچه میشود (در عمق ۵۰-۵ سانتیمتری زیر سطح دریاچه آب موجود است) و در سطح دریاچه لایه ای از سولفات کلسیم ایجاد شده که می توان با اتکا به آن بر روی آن ماشین سواری کرد. همچنین نوع عناصر موجود در خاک در عبور از کویر مؤثر است. مثلا سولفات سدیم که در خاک برخی مناطق کویر زیاد یافت می شود باعث پوکی خاک و گیرافتادن ماشین می شود و یا خاک رس و یا کائولن در مواقع بارانی سبب می شود که ماشین بکسواد کند و درجا بزند.
یک راهنما باید با ستارگان و موقعیت آنها در فصول مختلف سال آشنا باشد تا تشخیص جهت و مسیر حرکت در شب ممکن شود.
آشنایی با جانوران و خزندگان و حشرات کویر هم ویژگی مهم دیگر است.
در این مورد و موجودات ذیل نکاتی قابل توجه است:
شتر: معمولا هنگام عصر بسوی آب حرکت می کند و با تعقیب آنها می توان به آب رسید!
عقرب: آشنایی با خصوصیات این جانور مانند اینکه چه مواقعی از سال در خواب زمستانی است و یا اینکه در چه اوقاتی از روز و شب احتمال وجود عقرب کم است (یا اینکه با توجه به درجه حرارت، مثلا در آذر ماه میتوان تشخیص داد که احتمال وجود آن هست یا نه؟) همچین نحوه عمل و کمکهای اولیه در هنگام عقرب گزیدگی و نیز آگاهی به این نکته که در کویر بعضی نقاط هستند که اصلا عقرب در آن یافت نمیشود (مانند محلی نزدیک ارغوانی آران، که حتی در شب میتوانید با آسودگی خاطر روی ماسه های آنجا استراحت کنید!
سوسمارها: خطرناکترین آنها بزمجه است که در کویر مناطقی هست که احتمال یافت شدن آنها زیاد است (مثلا در کویر آران و بیدگل ناحیه ای به طول و عرض ۶ کیلومتر هست که در آن بزمجه زیاد یافت میشود.)
مار: آشنایی با انواع سمی و غیر سمی مارهای کویر و کمکهای اولیه در هنگام مارگزیدگی
سایر جانوران: آشنایی با زیستگاه انواع سوسک، مارمولک، روباه، خرگوش، موش و همچنین حیواناتی نظیر کل، بز، میش، آهو، جیبر و…
راهنمای خوب در کویر با نوع گیاهان و مناطق رویش آنها آشناست و میداند که:
برخی از گیاهان در مناطق خاصی می رویند و از طریق نوع گیاه میتوان نوع آب (شور، تلخ، شیرین و…) در آن منطقه را تشخیص داد.
ریشه بعضی گیاهان بسیار پرآب است که در هنگام نیاز و با روشهای خاص میتوان از آن استفاده کرد.
آتش چوب بعضی از گیاهان بسیار پرحرارت و عالی است.
از ساقه برخی گیاهان در مواقع بحرانی به عنوان غذا میتوان استفاده کرد.
بعضی گیاهان برخلاف ظاهر زیبایشان سمی هستند!
علاوه بر موارد فوق بعضی تجربیات راهنما بسیار باارزش است مثل طریقه بیرون آوردن ماشین مانده در باتلاق دریاچه یا ماسه بادی، پیاده راه رفتن در شبهای بدون ستاره از طریق هاله نور شهرهای مجاور کویر و تهیه کرسی ساده در شبهای سرد زمستانی برای خواب.
آب در کویر
هنگام حرکت به سوی کویر حداقل به اندازه دو برابر نیاز آب بردارید زیرا تشنگی سریع انسان را از پای درمی آورد و بدون آب در روزهای گرم نمیتوان زیاد دوام آورد. در مرز شروع تپه های شنی در کویر احتمال وجود آب هست. راههایی برای جمع آوری و استفاده آب موجود در خاک هست. مردمان کویر برای جلوگیری از عطش، بجای آب چای می نوشند! از ریشه پر آب بعضی گیاهان میتوان استفاده کرد و وجود گیاهانی خاص نشانه وجود آب است. از مصرف غذاهایی که آب زیادی لازم دارند و باعث عطش می شوند بپرهیزید.
نکات مفید دیگر:
تجهیزات کافی به همراه داشته باشید مانند: غذا، چادر، لوازم بهداشتی، چراغ قوه، کیسه خواب، کفش مناسب، سوخت، طناب دوربین شکاری، قطب نما، نقشه و…
از دو یا چند وسیله نقلیه استفاده کنید (بهتر است از نوع کمک دار دودیفرانسیل شاسی بلند باشد) بنزین و لاستیک زاپاس فراموش نشود. بهتر است از عیبهای جزئی ماشین هم آگاه باشید.
آچار و ابزار و چسب به همراه داشته باشید. (یکی از خرابیهای رایج سوراخ شدن رادیاتور است)
به همراه داشتن بیل و تخته های چوب برای بیرون کشیدن ماشین از باتلاق، مفید است.
به همراه داشتن شکر، قند یا نبات و آبمیوه و هندوانه میتواند جان شما را نجات دهد! (در مواقع اضطراری میتوان با مخلوط کردن شکر با آب تلخ آن را قابل استفاده نمود.
استفاده از عینک آفتابی مخصوصا در دریاچه نمک در توقف طولانی در کویر توصیه می شود.
در کویر مراقب وسایل الکترونیکی خود باشید با داخل شدن ذرات ماسه از کار می افتند.
برای نگهداری گوشت در گرمای کویر از قیمه کردن در چربی خودش و یا در مشک ریختن و یا نمک سودکردن استفاده کنید. (گوشت را به تخته هایی با قطر ۳ سانتیمتر تبدیل کرده و تکه های بریده شده را در داخل نمک قرار می دهیم بطوریکه نمک تمام سطح آن را بپوشاند.)
منبع: کویرها و بیابان های ایران